گروه واگنر چه کسانی هستند و چه می‌خواهند؟

اخبار منتشره درباره تضاد وزارت دفاع روسیه با یک گروه نظامی خصوصی در این کشور در روزهای اخیر، سبب شده تا سوالات متعددی در مورد فعالیت گروهی موسوم به « واگنر » مطرح شود. گروهی که اقدامات آن پیش از این کمتر رسانه‌ای شده بود. فرمانده گروه واگنر علیه روسیه اعلام جنگ کرده و در بخش‌هایی از شهر روستوف مسلط شده و مسکو را تهدید کرده است. ولایمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز در واکنش به این اقدام واگنر، دستور سرکوب شورش را صادر کرد. اما گروه واگنر چه کسانی هستند و چه می‌خواهند؟

گروه واگنر چگونه متولد شد و نیروهای آن چه کسانی هستند؟

اطلاعات مرتبط با گروه واگنر (PMC Wagner) که به عنوان یک گروه شبه نظامی خصوصی که برای ارتش روسیه کار می‌کند برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ رسانه‌ای شد، زمانی که این گروه از نیروهای جدایی‌طلب طرفدار روسیه در شرق اوکراین حمایت می‌کرد. تا آن زمان، واگنر یک سازمان مخفی بود که بیشتر در آفریقا و خاورمیانه فعالیت می‌کرد و گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که فقط ۵۰۰۰ جنگجو داشته که اکثراً سابقه فعالیت در هنگ‌های نخبه و نیروهای ویژه روسیه را داشته اند. اما این گروه مخفی، از آن زمان به بعد رشد قابل توجهی داشته است.

وزارت دفاع انگلیس در ژانویه ضمن اینکه واگنر را یک گروه نظامی وابسته به روسیه معرفی کرد، اعلام نمود: تقریباً به طور قطع واگنر اکنون ۵۰۰۰۰ جنگجو در اوکراین را فرماندهی می‌کند و به یکی از اجزای اصلی کارزار اوکراین تبدیل شده است. شورای امنیت ملی آمریکا نیز در ابتدای سال جاری میلادی اعلام کرد که حدود ۸۰ درصد از نیروهای واگنر در اوکراین از زندان‌ها خارج شده اند.

طبق این گزارش، اگرچه نیروهای شبه‌نظامی در روسیه غیرقانونی هستند، گروه واگنر در سال ۲۰۲۲ به عنوان یک شرکت ثبت شد و یک دفتر مرکزی جدید در سن پترزبورگ افتتاح کرد. ایالات متحده، واگنر را یک گروه جنایتکار معرفی کرده و علیه آن اقدامات تحریمی انجام داده است. «دکتر ساموئل رامانی» از اندیشکده مؤسسه Royal United Services می‌گوید: این سازمان آشکارا در شهرهای روسیه، روی بیلبوردها استخدام می‌کند و در رسانه‌های روسی به عنوان سازمان میهن‌پرستان نام برده می‌شود.

گروه واگنر چگونه شروع به کار کرد؟

گروه واگنر که توسط تاجر روسی «یوگنی پریگوژین» تأسیس شد، یک شرکت نظامی خصوصی برجسته مرتبط با کرملین (PMC) است. این گروه اولین بار در سال ۲۰۱۴ در جریان الحاق کریمه به روسیه پدیدار شد و از آن زمان در سوریه و حداقل نیمی از کشورهای آفریقایی فعالیت کرده است.

واگنر به جای یک نهاد واحد، شبکه‌ای پیچیده از شرکت‌ها و گروه‌های شبه‌نظامی است که عملیات آنها ارتباط نزدیکی با جامعه نظامی و اطلاعاتی روسیه دارد. تخمین زده شده است که حدود پنج هزار عضو در سراسر آفریقا مستقر هستند، ترکیبی از سربازان سابق روسی، محکومان، و اتباع خارجی.

تاکنون جزئیات زیادی از اقدامات رهبر این گروه منتشر نشده اما هر از گاه برخی اطلاعات از جمله استخدام زندانیان روسی برای گروه واگنر به رسانه‌ها درز پیدا کرده است. برخی ویدئوها در فضای مجازی از سخنرانی‌های وی برای زندانیان روسیه منتشر شده است. «تریسی جرمن» استاد درگیری و امنیت در کینگز کالج لندن به یک رسانه غربی می‌گوید: اولین عملیات گروه واگنر کمک به روسیه برای الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ بود.

دایره فعالیت واگنر در کدام جغرافیا بوده است؟

گزارش‌های منتشره رسانه‌های غربی حاکی است عناصر گروه واگنر تاکنون در کشورهای مختلفی حضور داشته و اهداف مختلف نظامی را مورد پیگیری قرار داده اند که برخی از موارد آن به شرح ذیل است:

این گروه از سال ۲۰۱۵، در سوریه مستقر است و در کنار نیروهای طرفدار دولت جنگیده و از میادین نفتی محافظت می‌کند. علاوه بر این ردپای واگنر در لیبی نیز توسط نهادهای امنیتی غرب رصد شده و گفته می‌شود این گروه از نیروهای وفادار به ژنرال خلیفه «حفتر» حمایت می‌کنند.

جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) از گروه واگنر برای محافظت از معادن الماس دعوت کرده است و گمان می‌رود که از معادن طلا در سودان محافظت کند.دولت مالی در غرب آفریقا از گروه واگنر علیه گروه‌های شبه نظامی اسلامی استفاده می‌کند.

نیروهای گروه واگنر در سال ۲۰۱۹ به موزامبیک اعزام شدند تا به مبارزه با دولت خودخوانده در استان شمالی «کابو دلگادو» کمک کنند. اما این گروه نتوانست شورش را مهار کند و پس از چند ماه از منطقه عقب نشینی کرد.

ردپای واگنر در اوکراین

براساس گزارش‌ها، این گروه نقش مهمی در تصرف شهر کلیدی «باخموت» در شرق اوکراین توسط روسیه داشت. واگنر به مقام‌های ارشد نظامی مسکو وعده داده بود که باخموت را تا ماه ژوئن به ارتش روسیه تحویل دهد. نیروهای اوکراینی در گزارش‌های خود اعلام کرده بودند که جنگنده‌های این کشور به تعداد زیادی افراد که در زمین‌های باز در حوالی این شهر در صف اول تهاجم قرار داشتند، حملات مکرری داشته که احتمالاً تعداد زیادی کشته به جای گذاشته است. گزارشی که توسط روسیه تأیید نشد. وزارت دفاع روسیه در گزارش‌های خود در مورد اینکه گروه واگنر در این جنگ شرکت داشته، اشاره‌ای نکرده اما شرکت کنندگان در این نبرد را به دلیل ایفای نقش «شجاع و از خودگذشتگی» تحسین کرد.

درآمدهای واگنر

خزانه داری آمریکا مدعی شده واگنر از حضور خود برای غنی سازی شرکت‌های معدنی که مالک آنهاست استفاده می‌کند و احتمالاً فرمانده پریگوژین از عملیات گروه واگنر درآمدهای کلانی کسب کرده است. گروه واگنر استقرار خود را در سودان از حکومت عمر البشیر، رئیس‌جمهور سابق، که در سال ۲۰۱۹ در جریان اعتراضات گسترده از قدرت کنار گذاشته شد، آغاز کرد.

طبق گزارش‌های رسانه‌ای، پس از سفر البشیر در سال ۲۰۱۷ به روسیه، Meroe Gold، یک شرکت معدنی جدید متعلق به شرکت روسی M Invest، شروع به آوردن کارشناسان روسی به سودان، سومین تولیدکننده بزرگ طلا در آفریقا کرد. در سال ۲۰۲۰، وزارت خزانه داری ایالات متحده M Invest و Meroe Gold را تحریم کرد و گفت که تحقیقات آن نشان داده است که M Invest پوششی برای گروه واگنر است. اتحادیه اروپا پس از این گزارش، Meroe Gold را تحریم کرد. شورای اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد: گروه واگنر از طریق وابستگی خود به ارتش سودان، حق استخراج طلای سودان و صادرات آن به روسیه را تضمین کرده است.

چرا واگنر با ارتش روسیه درگیر شده است؟

در ماه‌های اخیر، «پریگوژین» فرمانده کنونی واگنر بارها «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه و «والری گراسیموف» رئیس ستاد کل ارتش روسیه را به «بی‌کفایتی و کمبود عمدی تسلیحات نظامی واحدهای واگنر» که در اوکراین می‌جنگند، متهم کرده است. در روزهای اخیر نیز وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که گروه‌های داوطلب نظامی در اوکراین باید تا پایان ماه ژوئن (تیرماه) تحت پوشش و هدایت این وزارتخانه درآیند و با آن برای ادامه فعالیت قرارداد امضا کنند. اگرچه در اطلاعیه وزارت دفاع روسیه از گروه واگنر نام برده نشده، اما این اقدام به عنوان اقدام مستقیم مسکو برای به دست آوردن کنترل کامل بر این گروه تلقی شده است.

در پی این اقدام وزارت دفاع روسیه، پریگوژین هم با انتشار اطلاعیه‌ای هر نوع واگذاری این گروه به این وزارت خانه و انعقاد قرارداد با آن را به شدت رد کرد.