در پذیرفتن طالبان عجله کردیم

مهسا مژدهی: رسیدن فصل گرما به معنای افزایش میزان خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان است. هامون خشکیده و کشور همسایه اجاره نمی‌دهد تا حق قانونی ایران از هیرمند نصیب سیستان شود. ابراهیم رئیسی که اخیرا به جنوب سیستان و بلوچستان سفر کرده بود در سخنانی خطاب به مقامات طالبان گفت: به حاکمان افغانستان عرض می‌کنم، این مطلب ما را عادی تلقی نکنند و بسیار جدی بگیرند؛ به مسئولان و حاکمان افغانستان اخطار می‌کنم که حق مردم استان سیستان و بلوچستان و منطقه سیستان را سریع بدهند. او در بخش دیگری به ادعای طالبان اشاره کرده که می‌گویند سد کجکی در افغانستان آبی ندارد که به هیرمند بریزد و از آنها خواسته تا اجازه دهند کارشناسان ایرانی وضعیت را بررسی کنند. اما همین حالا و بدون بررسی هم تصاویر هوایی می‌گویند که مقامات طالبان واقعیت را نمی‌گویند. مستندات ماهواره‌ای تأیید می‌کند که دولت مستفر در کابل پس از آبگیری سد کمال خان بخش قابل توجهی از آب سد را به شوره زاری تحت عنوان گودزره منحرف کرده اند و نه تنها خود امکان استفاده مطلوب از این آب را به دلیل شوره زار بودن منطقه ندارند، بلکه اجازه ورود این آب به ایران را نیز نمی‌دهند.

همزمان با این وضعیت وزارت امور خارجه بیانیه صادره از سوی هیات حاکمه افغانستان درباره حقابه هیرمند را متناقض و نادرست دانست و با رد آن اعلام کرد:‌ معاهده بین ایران و افغانستان راجع به آب رود هیرمند به‌طور صریح و بدون هیچ ابهامی، حقابه طرف ایرانی از رودخانه هیرمند را تعیین کرده است. در این بیانیه آمده عدم اجرای معاهده و عدم تامین حقابه هیرمند از سوی افغانستان و صدور بیانیه های سیاسی بدون اقدام عملی، به هیچ وجه قابل قبول نیست و جمهوری اسلامی ایران حقوق خود را برای اتخاذ تدابیر لازم محفوظ دانسته و بر مسئولیت کامل افغانستان در این خصوص تاکید دارد.

عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلتیک دانشگاه و سفیر پیشین ایران در مورد واکنش تند تهران در مقابل با امتناع طالبان از پرداخت حقابه هیرمند به خبرآنلاین گفت: به نظر من چه دولت فعلی و چه دولت‌های قبلی خیلی تلاش کردند دولت اشرف غنی و کرزی را راضی کنند تا به سیستان آب بدهد. آنها خیلی مقاومت می‌کردند و بعضا حرف های اشتباهی هم میزدند. طالبان که بر سر کار امد قول داد که حقابه ایران داده شود. اما متاسفانه همان سیاست‌های دولت قبل از سوی آنها هم دنبال شد. نه تنها همان سیاست‌ها بلکه به دروغ هم متوسل شده اند و می‌گویند آبی پشت سد وجود ندارد. در حالیکه عکس های ماهواره ای نشان میدهد که مسیر آب را کج کرده اند که وارد شوره زار شود و به ایران نرسد.

وزیرخارجه و رئیس جمهور مواضعی گرفته اند که به نظر من لازم بود که در مقابل طالبان چنین موضعی گرفته شود. ایران خیلی به این گروه از زمانی که به قدرت رسیدند کمک کرد و خیلی از مسائلی هم که در مناطق مرزی به وجود امد از سوی طرف ایرانی با بردباری تحمل شد. ایران سعی کرد روابط با طالبان تیره نشود. اما متاسفانه آنها ظرفیت همکاری با ایران را ندارند و درکی از همسایگی و همسایگی خوب را ندارند. به اعتقاد من با توجه به اینکه سیستان منطقه مهمی است و آب برای مردم آنجا بسیار حیاتی است باید گفتگوهای جدی با طالبان صورت بگیرد. به ویژه عکس‌العمل های بسیار زننده ای که برخی از مقامات طالبان مانند ژنرال مبین و معاون وزیر خارجه آنها در مقابل صحبت های طرف ایرانی داشته‌اند، مورد قبول نیست.

او توضیح داد: درست است که ما باید سعی کنیم که تنشی در همسایگی خود نداشته باشیم. اما اگر همین روند ادامه پیدا کند و تهدیدهایی که طالبان انجام می‌دهد ادامه داشته باشد و نسبت به حق و حقوق ایران در رابطه با مساله آب صرف نظر شود مطمئن باشید که این گروه در آینده مسائل ایران را رها نخواهد کرد و مشکلاتی در نقطه صفر مرزی به وجود خواهد آورد. همین حالا هم موارد متعددی مشکل به وجود آورده اند و آنها باید متوجه شوند که ایران قطعا اقداماتی خواهد کرد. این اقدامات البته هزینه‌هایی دارد اما ما باید آن را بپردازیم و نگذاریم که طالبان هر کاری که می‌خواهد در قبال ایران انجام دهد.

تاکیدی که رئیس جمهور و وزیر خارجه بر مساله آب هیرمند داشته اند اگر با عکس العمل منفی طالبان رو به رو شود و اقدامی صورت نگیرد، طبیعتا آنها جری تر خواهند شد و مشکلات بیشتری را برای ایران به وجود خواهند آورد.

فرجی راد در مورد سمت و سوی روابط تهران و کابل با توجه به شرایط جدید تاکید کرد: ما یک مقداری در زمینه پذیرفتن طالبان عجله کردیم. ما می‌گفتیم که این طالبان همان طالبان است و هیچ فرقی نکرده و همان کسانی هستند که دیپلمات های ایرانی را در کنسولگری ایران در مزارشریف به شهادت رساندند. الان هم حرکاتی که انجام می‌دهند و پاسخی که به مقامات ما می دهند به همان شیوه است. در داخل کشورشان هم ظلمی که به زنان و شیعیان می‌کنند، این که ۳۷ حکم سنگسار صادر کرده اند و… نشان می‌دهد که اینها همان آدم ها هستند و فقط زندگی بهتری دارند و موبایل دست گرفته اند. ما در دادن امتیاز به این گروه عجله کردیم و نباید فعلا سفارت خانه افغانستان به آنها داده می‌شد. رفتار آنها نشان می دهد هر چقدر امتیاز بیشتری به عنوان همسایه می‌گیرند به جای اینکه روابط بهتری برقرار کنند، جری تر می‌شوند و عکس العمل تند نشان می دهند. ما در این چند روز این رفتار را به خوبی شاهد بودیم. من معتقدم که با طالبان باید به صورت جدی وارد گفتگو شد. همچنین باید با همسایگان افغانستان هم به صورت جدی گفتگو کرد. بعضی از آنها مانند پاکستان و تاجیکستان مشکلاتی با طالب ها دارند و کابل باید بداند که ایران در گرفتن حق خود و دفاع از منافع خود جدی است و این حرکتی که آب اضافه را در شوره زار بریزی و به مردم سیستان ندهی را قبول نمی کند. من معتقدم ایران باید با سازمان ملل هم گفتگو کرده و مساله را از نظر حقوقی هم بررسی کند. اگر ما به موقع اقدام نکنیم ممکن است در آینده مجبور شویم هزینه‌های بیشتری را بدهیم.